A LAMA (SAA)

En realidade de todos os sitios se poden contar moitas cousas interesantes. Para iso hai que coñecelos ben e ter con eles vínculos afectivos consolidados. 

Eu coñezo A Lama, na parroquia de Saa, de varias visitas esporádicas e gardo coa contorna unha estreita relación de anos percorrendo este territorio en gratificantes periplos ciclistas que se prodigan en todas as estacións do ano. Moitas veces evito o paso polo miolo das aldeas para non incomodar á poboación canina nos seus dominios. Quizais por iso o meu itinerario se limita habitualmente a circular pola Cruz de A Lama en dirección á Pena de Francia ou transitar desde Rañestras con dirección a Cuñarro e Arnego. Iso non me impide admirar, coñecer e gozar con este locus amoenus das terras dezonenses. 

A Lama repousa nunha hospitalaria vagoada que a natureza quixo ornar con verdes tapices herbáceos e vizosas carballeiras. No medio, as casas da aldea dispóñense nas beiras dos camiños, actualmente asfaltados, que parten da Cruz da Lama e de Cardelle. E alí coa omnipresenza da Pena de Francia, a aldea estende a mirada cara os horizontes de O Castro cara o poñente.

A Lama é terra de labregos rexos, herdeiros dunha longa tradición, que doe ver como aos poucos vai minguando. Sería desexable un futuro de esperanza e prosperidade para quen decide ganar o sustento coas tarefas agropecuarias. Ese é labor no que todos os sectores da sociedade debemos implicarnos. Contribuír á valoración, defensa e respecto polos modos de vida ancestrais que desde antigo permitiron habitar o rural e facer das aldeas ese remanso de tranquilidade e vida sa.

Gusto do lugar e expreso admiración sincera por quen habita aínda as aldeas. Porque eles son portadores dunha herdanza antiga. E quizais por costume ou quizais tamén por resistencia, manteñen acesa a chama da vida campesiña.

O SANTUARIO DE PENA DE FRANCIA DE DOZÓN. ORIXES.

Quizais a moitos que visiten Dozón por primeira vez  lles resulte sorprendente o nome de Pena de Francia, o cal designa a montaña máis elevada do concello e un santuario mariano. Iso foi o que me sucedeu a min hai 29 anos cando o visitei por vez primeira. A sorpresa reside no nome Francia. Un termina preguntándose por que se cita aquí ao país galo  e trata de buscar explicación na Guerra de Independencia Española de 1808. Mais non é ese o motivo. Trataremos de averigualo, pois.
Isto é o que encontramos:
PEÑA DE FRANCIA . EL CABACO (SALAMANCA)
A Pena de Francia é unha montaña moi coñecida na provincia de Salamanca e sitúase no Parque Natural As Batuecas - Serra de Francia, sendo o segundo pico máis alto deste parque con 1.723 metros de altitude, tras o Pico Hastiala. Pero ademais do seu prominente perfil xeolóxico, a Pena de Francia é coñecida por ter un santuario dedicado á Virxe da Pena de Francia, lugar de peregrinaxe, e unha hospedería que datan do século XV.

Do mesmo xeito que a Serra de Francia, a Pena de Francia debe o seu nome a que no século XI, entre os poboadores que chegaron a Salamanca tras a expulsión árabe, houbo unha colonia francesa que se estableceu nesta zona da provincia, razón pola que quedaron aquí algúns dos seus apelidos como Luís, Griñón ou Martín.

Desde o punto de vista xeolóxico, a Pena de Francia é un sinclinar colgado cuarcítico no que abundan os fósiles de pegadas trilobites, e que hoxe nos serve de mirador, pois desde aquí podemos ver  a chairaa adevesada do Campo Charro de Salamanca ao norte, a Serra das Quilamas e Serra de Francia ao leste, e as Urdes extremeñas ao sur.

Ademais divisamos municipios próximos como A Alberca, Miranda do Castañar, Béjar ou Lagunilla, e se o día está moi despexado din que ata se ve Salamanca de lonxe.

SANTUARIO DE PEÑA DE FRANCIA (SALAMANCA)
En 1434, segundo conta a lenda, descóbrese a imaxe dunha Virxe negra no promontorio rochoso da Peña de Francia. E constrúeselle unha ermida no mesmo lugar. Xa no ano 1436, os frades dominicos fanse cargo da imaxe e da ermida e no 1445 inician a construción dun convento coa súa igrexa, onde na actualidade se venera a imaxe. A partir dese momento, o lugar converteuse nun importante foco de pelerinaxe relixiosa. O santuario mariano, dotado con hospedería, e a elevada situación do lugar (1727m.) actuaron como elementos catalizadores para atraer a poboación charra e extremeña especialmente.

Os frades deste convento amosaron unha destacada vocación misioneira e estenderon a devoción á Virxe de Pena de Francia por España, América, Filipinas e Portugal:
España
Santuario orixinal: Santuario de Nuestra Señora de la Peña de Francia, situado en la Peña de Francia (El Cabaco, Salamanca).
Igrexa de San Andrés, en Ciudad Rodrigo, Salamanca.
Convento de San Esteban, Salamanca.
Ermida da Nosa Señora de la Peña de Francia, situada no termo municipal de Zamora.
Igrexa de San Martín, na cidade de Valladolid.
Igrexa de Nuestra Señora de la Peña de Francia, en Puerto de la Cruz, Canarias.​
Igrexa de Santa María e ermida de Pena de Francia en Dozón.
Santiago de Parada, en A Cañiza, Pontevedra.
Portugal
Santuario da Nossa Senhora de la Penha de França, Lisboa​
Ermida da Nossa Senhora de la Penha de França, Praia do Norte, Azores (Portugal).
Igrexa da Nossa Senhora de la Penha de França, Água Retorta, vila de Povoação, illa de São Miguel, Azores (Portugal).
Igrexa da Nossa Senhora de la Penha de França, Posto Santo, Azores (Portugal).
Igrexa de la Penha, Braga (Portugal).
Brasil
Santuario de Nossa Señora da Penha (Convento da Penha), Vila Velha, Espírito Santo.​
Santuario da Nossa Senhora de la Penha de França, Penha de França, São Paulo.​
Igrexa matriz da Nossa Senhora de la Penha de França, Itapira, São Paulo (Brasil).
Igrexa matriz da Nossa Senhora de la Penha de França, Resende Costa, Minas Gerais (Brasil).
Igrexa da Nossa Senhora de la Penha de França, Río de Janeiro (Brasil).
Igrexa da Nossa Senhora de la Penha de França, Salvador de Bahía (Brasil).
Basílica de Nossa Señora da Peña, Recife, Pernambuco (Brasil).
Igrexa de Nossa Senhora da Penha, São Luís, Maranhão (Brasil).
Iglesia catedral da Nossa Señora da Penha, Crato, Ceará, Brasil.
Igrexa da Nossa Senhora de la Penha, João Pessoa, Paraíba (Brasil).
Igrexa matriz da Nossa Senhora da Penha, Jaraguá, Goiás (Brasil).​
Igrexa matriz da Nossa Senhora da Penha, Corumbá, Goiás (Brasil).
Igrexa matriz da Nossa Senhora da Penha, Campos dos Goytacazes, Rio de Janeiro (Brasil).

E Igrexa de Nosa Señora de Peñafrancia en Bicolandia (Filipinas).

CONCLUSIÓNS:

Entendemos que a orixe do santuario da Pena de Francia de Dozón debe enmarcarse nese labor misioneiro de divulgación da devoción pola Virxe da serra salmantina, por parte dos frades dominicos. E a súa datación podería remontarse varios séculos, quizais ata o barroco do século XVII.
Tamén debe entenderse a erección de santuarios nos cumios máis elevados como un costume ancestral que provén de tempos moi remotos, que encontraba estes lugares idóneos para ritos relixiosos de acordo coas primixenias crenzas, nas que se veneraron as forzas da natureza. Posteriormente, o cristianismo sacralizou estes lugares de relixiosidade pagá, adaptándoos aos novos preceptos e decidiu erixir ermidas, santuarios, etc.
Por tanto, deducimos que unha colonia francesa no século XI lle deu nome a unha serra salmantina, esta serra deulle apelido a advocación mariana dun santuario dominico, alí edificado. A devoción mariana da serra de Salamanca foi estendida en misións polos frades e dese xeito chegou a Dozón, onde non só lle deu nome ao santuario da Virxe, senón tamén á montaña onde este está situado.

Así de sinxelo, como a maioría das cousas da vida.